روشهای نمونه گیری

روشهای نمونه گیری ، دو روش عمده برای نمونه گیری استفاده میشود که هریک از آنها نیز روشهای خاص خود را دارد

1. نمونهگیری احتمالی( Probability Sampling)

2.نمونهگیری غیر احتمالی( Nonprobability Sampling)

1)نمونه گیری احتمالی

چنانچه هدف محقق اندازه گیری متغیرها در نمونه و تعمیم آن به جامعهباشد مانند مطالعه ای که هدف آن تعیین میزان شیوع پوسیدگی دندان در جامعه است ،این هدف با نمونه گیری غیر احتمالی تامین نمی شود و بایستی از روشهای نمونه گیریاحتمالی استفاده شود.

در نمونه گیری احتمالی ، انتخاب افراد و واحدهای مطالعه به صورتتصادفی است تا اطمینان حاصل شود که انتخاب بر اساس شانس است و نیز شانس مساوی برایانتخاب شدن هر یک از واحدهای نمونه وجود دارد .

نمونه گیری احتمالی شامل چند روش نمونه گیری است که عبارت است از :

– نمونهگیری تصادفی ساده( Simple Random Sampling)

– نمونهگیری تصادفی سیستماتیک( Systematic Random Sampling)

– نمونهگیری طبقه ای( Stratified Sampling)

– نمونهگیری خوشه ای( Cluster Sampling)

– نمونهگیری چند مرحله ای( Multistage Sampling)

نمونه گیری تصادفی ساده

دراین روش نمونه گیری واحدهای مورد انتخاب دارای شانس مساوی برایانتخاب شدن هستند . در این جا قوانین احتمال است که معین می کند  کدام واحدهایا افراد از جمعیت مادر انتخاب خواهد شد . انتخاب یا از طریق قرعه کشی است و یا ازطریق استفاده از جدول اعداد تصادفی . در روش قرعه کشی ابتدا کلیه واحدها یا افرادشماره بندی شده و یا اسامی آنها تهیه می شود و سپس به قید قرعه از بین آنها تعدادلازم برای نمونه انتخاب می شود.

در روش اعداد تصادفی می توان از جدول اعداد تصادفی و یا از کامپیوتراستفاده کرد . در روش استفاده از جدول اعداد تصادفی با توجه به حجم نمونه اعداد راانتخاب می کنیم مثلاً اگر حجم نمونه دو رقمی است . ابتدا یک عدد دو رقمی را بهصورت کاملاً تصادفی مثلاً با قرار دادن نوک مداد انتخاب کرده و سپس جلو رفته واعداد دو رقمی را انتخاب می کنیم تا جایی که به تعداد مورد نیاز انتخاب کرده باشیم.

نمونه گیری تصادفی سیستماتیک ( منظم )

 در این روش تعداد نمونه مورد نیاز ( n) ، از کل جامعه آماری (N) انتخاب می گردد . ابتدا فاصله نمونه گیری ( K) را به صورت زیر محاسبه می کنیم :

تعداد اعضای جامعه مورد مطالعه = K

      تعداد اعضای نمونه

سپس بین عدد ۱ تاK یک عدد به طور تصادفیانتخاب میکنیم و بعد واحدها یا افراد بعدی را با فاصله K از عدد مذکور انتخاب می نماییم . در اینروش حتماً تهیه لیست از جامعه مورد مطالعه قبل از همه لازم است .

به طور مثال اگر بخواهیم از بین ۱۰۰۰ بیمار ۱۰۰ نفر را با استفاده از این روش انتخاب کنیم. ابتدا لیست هزار نفره تهیه می کنیم . سپس فاصله نمونه گیری را محاسبه می کنیم :

در مرحله بعدی یک نفر از بین ۱ تا ۱۰ را به طور تصادفی انتخاب می کنیم . اگر بهطور مثال شماره ۵ انتخاب شده باشد ، نفرات بعدی با فاصله ده تایی انتخاب می شوند :شماره های ۱۵ ، ۲۵ ، ۳۵ ، ۴۵ ، ۵۵ و … به ترتیب انتخاب خواهند شد .

نمونه گیری طبقه ای

در این روش نمونه گیری برای اجتناب از اشکالاتی که ممکن است در روشقبلی با آن مواجه شویم ، افراد جامعه آماری را بسته به خصوصیاتی که آنها را از یکدیگرمتمایز می سازد به طبقات مختلف تقسیم می کنیم . سپس به تعداد مورد نیاز و متناسببا جمعیت هر یک از طبقات افراد نمونه را انتخاب می کنیم . انتخاب افراد می تواندهم به روش تصادفی باشد  و هم به روش تصادفیسیستماتیک.

به طور مثال از یک جامعه آماری ۱۰۰۰۰ نفری که ۱۵ درصد آن دانشجو ، ۲۰ درصد کارمند اداری ، ۳۰ درصد کارگر و ۳۵ درصد کشاورز هستند می خواهیم ۴۰۰ نفر نمونه انتخاب کنیم . در مرحله اولتعداد مورد نیاز را در هر یک از این طبقات بر حسب درصدهای فوق معین می کنیم که بهشرح زیر است:

تعداد افراد نمونه از بین دانشجویان ۶۰=۱۵/۰ ×۴۰۰

تعداد افراد نمونه از بین کارمندان ۸۰ = ۲/۰ × ۴۰۰

تعداد افراد نمونه از بین کارگران ۱۲۰ = ۳۰/۰ × ۴۰۰

تعداد افراد نمونه از بین کشاورزان ۱۴۰=۳۵/۰ × ۴۰۰

 

 

مجموع افراد انتخاب شده از طبقات ۴۰۰ نفر خواهد بود ( ۴۰۰ = ۱۴۰ + ۱۲۰ + ۸۰+ ۶۰ ) در مرحلهدوم از هر یک از طبقات جمعیت و با استفاده از روش تصادفی ساده یا سیستماتیک افرادنمونه را انتخاب می کنیم.

مزیت بزرگ این نمونه گیری بر نمونه گیریهای قبلی در این است که نسبتطبقات در بین افراد نمونه با نسبت طبقات در جامعه آماری تطابق دارد و شرایط یکسانبودن شانس انتخاب برای کل افراد جامعه تحقق پیدا می کند .

توجه: در جمعیتهای ناهمگن یا نامتجانس که توزیع جمعیت در گروهها وطبقات مختلف متفاوت است ، از روش نمونه گیری طبقه ای استفاده می شود .

نمونه گیری خوشه ای

در این روش نمونه گیری ، یک نمونه تصادفی از گروهها یا خوشه هایی ازافراد و نه واحدهای منفرد گرفته می شود به عبارت دیگر واحدهای نمونه گیری خوشه هاییهستند نظیر خانواده ها ، مدارس ، بیمارستان ها ، بلوکهای شهری ، دهکده ها و غیره .در این جا فهرستی از خوشه ها تهیه کرده و به روش تصادفی از بین آنها نمونه راانتخاب می کنیم سپس افرادی را که در هر یک از خوشه ها قرار دارند مطالعه می کنیم .

برای مثال اگر بخواهیم از بین دانش آموزان دبستانهای دخترانه تهراننمونه ای برای بررسی بهداشت دهان و دندان انتخاب کنیم . ابتدا لیست تمام مدارسابتدایی دخترانه تهران را تهیه کرده و سپس به صورت تصادفی چند مدرسه را از بینآنها انتخاب و دانش آموزان را معاین می کنیم . تعداد خوشه های صرفه جویی در وقت وهزینه و جلوگیری از پراکنده بودن نمونه های انتخاب شده در سطح شهر یا منطقه است .

نمونه گیری چند مرحله ای

در این روش نمونه گیری ، ابتدا از بین خوشه های جمعیت مورد مطالعه بهصورت تصادفی نمونه را انتخاب می کنیم . سپس از افراد هر خوشه نیز به صورت تصادفیتعدادی را انتخاب می نماییم ، که در این صورت نمونه گیری حالت دو مرحله ای پیدا میکند . چنانچه در داخل خوشه های انتخاب شده ( مثل شهرستانها و پروژه های ملی ) ،خوشه های دیگری ( مثل روستاها ) را انتخاب کنیم و داخل هر روستای منتخب شده به طور تصادفی افرادی را انتخاب کنیم ، نمونه گیریحالت سه مرحله ای پیدا می کند.

2- نمونه گیری غیر احتمالی

زمانی که در انتخاب نمونه هیچگونه روش تصادفی به کار گرفته نشود ،نمونه گیری حالت غیر احتمالی به خود می گیرد که بر دو نوع است : نمونه گیری آسان ونمونه گیری سهمیه ای.

نمونه گیری آسان

نمونه گیری آسان( Convenient Sampling)  روشی از نمونه گیری است که برای سهولت وآسانی کار از افراد و واحدهایی در نمونه مورد مطالعه استفاده می گردد که در زمانمطالعه در دسترس هستند . برای مثال انتخاب تمام مراجعه کنندگان به یک درمانگاه تاسقف تعداد مورد نیاز ، نمونه گیری از نوع آسان است . فرق این روش با سرشماری آناست که در این روش از یک جامعه مورد مطالعه تعداد محدودی برای نمونه گیری انتخاب میشود ولی در روش سرشماری همه افراد جامعه مورد مطالعه تحت بررسی قرار می گیرند .

نمونه گیری سهمیه ای

نمونه گیری سهمیه ای( Quota Sampling) روشی ازنمونه گیری غیر احتمالی است که در آن برای هر یک از طبقات با زیر گروههای جامعهمورد مطالعه سهمیه ای در نظر گرفته می شود . روش انتخاب به صورت غیر احتمالی و ازبین افراد در واحدهای در دسترس است ، اما متناسب با تعداد هر یک از طبقات باگروههای تشکیل دهنده جامعه آماری برای مثال پژوهشگری می خواهد در مورد آگاهیهایبهداشتی مردم در یک محله از شهر تحقیق کند . تعداد مورد نیاز او اگر به طور مثال ۱۰۰۰ نفر باشد ، این افراد را متناسب با تعدادافراد بی سواد و باسواد از بین افراد در دسترس انتخاب می کند . مثلاً اگر جمعیتمحله ۱۰۰۰۰ نفر باشدکه ۸۰۰۰ نفر آنهاباسواد و۲۰۰۰ نفرشان بی سواد باشند ، ترکیب نمونه انتخاب شده شامل ۸۰۰ نفر باسواد و ۲۰۰ نفر بی سواد در دسترس پژوهشگر خواهد بود .